ΛΕΥΚΑΡΑ, ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΑΙ ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΟΙ ΤΟΙΧΟΙ

ΛΕΥΚΑΡΑ: Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΥΚΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗ ...

ΛΕΥΚΑΡΑ: Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΥΚΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗ ...: ΕΙΣΑΓΩΓΗ H γεωλογία (από τις ελληνικές λέξεις γη και λόγος) είναι η επιστήμη που μελετά την Γη και πιο αναλυτικά μελετά τα υλικά από τ...

ΛΕΥΚΑΡΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Την πρώτη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη των Λευκάρων με το σημερινό τους όνομα δίνει ο Άγιος Νεόφυτος^* στην «Τυπική Διαθήκη» του, όπου αναφέρει ότι γεννήθηκε στα Λεύκαρα το 1134. Η δεύτερη ιστορική μαρτυρία ανάγεται στα χρόνια της Φραγκοκρατίας (1192 – 1489 μ.Χ.) και αναφέρει ότι το 1308 είχαν εξοριστεί για τρία χρόνια στα Λεύκαρα, όλα τα ηγετικά στελέχη του στρατιωτικού μοναχικού τάγματος των Ναϊτών, που με την απαράδεκτη συμπεριφορά τους εμπόδιζαν την ομαλή λειτουργία του Φράγκικου καθεστώτος της Κύπρου. Πάντως κατά τον 15ον αιώνα αναφέρεται ότι είχε διατελέσει κύριος των Λευκάρων ο Σορ ντε Νάβες, κοντοσταύλης της Κύπρου (αρχηγός του στρατού).

Σε παλαιούς χάρτες εξάλλου, το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως Lefcara ή και Lescara.

·   Νεολιθική εποχή. Η ιστορία των Λευκάρων ξεκινά από τα βάθη των αιώνων, από την Νεολιθική εποχή και φθάνει μέχρι τα Ρωμαϊκά χρόνια και την Βυζαντινή περίοδο. Το 1981 από το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου ανακαλύφθηκαν στην τοποθεσία «Βρύση του Νικολή» σε απόσταση 4 χλμ από τα Λεύκαρα, οι παλαιότερες ενδείξεις για ύπαρξη ζωής στην περιοχή. Τα αντικείμενα που ανευρέθηκαν (οστά, πελέκεις κεραμικά κλπ) κατέδειξαν την ύπαρξη ενός μικρού Νεολιθικού οικισμού της ίδιας εποχής με εκείνης του οικισμού της Χοιροκοιτίας (6000 – 3000 π.Χ.).

·   Γεωμετρική εποχή κλπ. Σε άλλες περιοχές των Λευκάρων, όπως η Αγία Μαρίνα και ο Άγιος Τιμόθεος ανακαλύφθηκαν πολυάριθμοι τάφοι μέσα στους οποίους βρέθηκαν υπολείμματα αγγείων της γεωμετρικής, της αρχαϊκής, της κλασσικής και της ελληνιστικής εποχής.

·    Φραγκοκρατία (1192 – 1489 μ.Χ.). Το 1191 ο Ριχάρδος ο Λεοντόκα-ρδος καθ΄ οδό προς τους Αγίους Τόπους (Τρίτη Σταυροφορία) κατέλαβε την Κύπρο, την οποία πούλησε σ’ ένα Γάλλο ευγενή τον Γκυ ντε Λουιζινιάν. Ο Λουιζινιάν έφερε μαζί του ευγενείς, στους οποίους διέμεινε φέουδα, και Λατίνους Επισκόπους, τους οποίους εγκατέστησε στις θέσεις των Ελλήνων Ορθοδόξων Επισκόπων. Οι τελευταίοι από 14 που ήσαν προηγουμένως, μειώθηκαν σε 4 και περιορίστηκαν στα χωριά. Τους απαγορεύτηκε να διαμένουν στις πόλεις. Η πολιτική αυτή καθιερώθηκε επίσημα το 1260, όταν ο Πάπας Αλέξανδρος Δ΄ δημοσίευσε το εκκλησιαστικό καθεστώς της Κύπρου, κάτω από τον τίτλο «Κυπριακή Βούλλα». Το 1260 μ.Χ. τα Λεύκαρα έγιναν έδρα της Επισκοπής Αμαθούντας, μιας από τις 4 Επισκοπικές έδρες στις οποίες κατέφυγαν οι Έλληνες Ορθόδοξοι Επίσκοποι όταν διώχθηκαν από τους Λατίνους. Ο Ορθόδοξος Επίσκοπος της επαρχίας Λεμεσού διέμενε στα Λεύκαρα και πήρε τον τίτλο του Επισκόπου Αμαθούντος και Λευκάρων. Είχε κάτω από την πνευματική του δικαιοδοσία τους κατοίκους της επαρχίας Λεμεσού και εκείνους της Αμαθούντος μέχρι την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους, το 1570. Αυτό υποδηλώνει ότι το χωριό ήταν σημαντικό από την εποχή εκείνη.

Στον Επίσκοπο δόθηκε το δικαίωμα να καρπούται τα εισοδήματα του μοναστηριού του Ασωμάτου – πιθανώς της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ – στα Κάτω Λεύκαρα, που χρονολογείται από το 12^ο αιώνα. Εκτός από το μοναστήρι αυτό, που περιλάμβανε μια πηγή και περιβόλι, στον Επίσκοπο παραχωρήθηκαν πιθανώς και μερικές πλούσιες γαίες, για να έχει εισοδήματα. Οι γαίες αυτές είναι ίσως οι ίδιες που σήμερα ανήκουν στην εκκλησία των Λευκάρων και ονομάζονται «χωράφια του Αγγέλου» (Άντζελος).

Υπάρχουν πολλές ιστορικές αποδείξεις που αφορούν τα Λεύκαρα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Το χωριό αποτελούσε ισχυρό και πλούσιο φέουδο που εκτεινόταν μέχρι τη θάλασσα. Ήταν πολύ πλούσιο και το ετήσιο εισόδημα του ανερχόταν σε 25,000 βυζαντινά χρυσά νομίσματα (Αρχείο Βατικανού). Ο ντε Μας Λατρί το περιλαμβάνει στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων. Το 1308 ο Βασιλιάς της Κύπρου, ύστερα από διαταγή του Βασιλιά της Γαλλίας Φιλίππου Δ΄, εξόρισε στα Λεύκαρα για τρία χρόνια το τάγμα των Ναϊτών, οι οποίοι με την συμπεριφορά τους έθεσαν σε κίνδυνο την ειρήνη του βασιλείου.

Το 1464 – 1468 ο Βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ παραχώρησε σύμφωνα με ένα χρονικό, μαζί με άλλα χωριά, στον Πέτρο Νταβίλα το «Κάτω χωριό Λευκάρων» (Κάτω Λεύκαρα). Στο ίδιο χρονικό αναφέρεται ότι το χωριό Πάνω Λεύκαρα παραχωρήθηκε στο, Σορ ντε Νάβες που ήταν αρχηγός του στρατού της Κύπρου.

·   Ενετοκρατία (1489 – 1571 μ.Χ.). Το 1489 η τελευταία Βασίλισσα των Λουζινιανών, Αικατερίνη Κορνάρο, παραχωρεί το νησί στη Δημοκρατία των Ενετών. Επί Ενετοκρατίας τα Λεύκαρα έγιναν τουριστικό θέρετρο για τις αρχόντισσες των Ενετών, οι οποίες σύμφωνα με μια εκδοχή δίδαξαν το Λευκαρίτικο κέντημα στις Λευκαρίτισσες. Αυτή την περίοδο σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, το χωριό επισκέφτηκε ο μεγάλος ζωγράφος Λεονάρντο Ντα Βίντσι (το 1481), αγοράζοντας ένα τραπεζομάντιλο κέντημα για την Αγία Τράπεζα του Καθεδρικού ναού του Μιλάνο.

·   Τουρκοκρατία (1571 – 1878). Γύρω στο 1571 μ.Χ. όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν για να κατακτήσουν το νησί, στα Λεύκαρα κατέφυγε μεγάλος αριθμός άμαχου πληθυσμού για να γλιτώσει από την Τουρκική θηριωδία. Όμως παρόλα αυτά τα Λεύκαρα φαίνεται να υπήρξαν το πρώτο θύμα των τουρκικών επιδρομών και σύμφωνα με γραπτές πηγές μέσα στην Εκκλησία του Τίμιου Σταυρού σφαγιάστηκε μεγάλος αριθμός κατοίκων.

·   Αγγλοκρατία (1878 – 1960). Οι Άγγλοι κατακτητές χώρισαν το νησί σε 15 διοικητικές περιοχές (διαμερίσματα) και τα Λεύκαρα έγιναν η πρωτεύουσα ενός από τα διαμερίσματα αυτά, που περιελάμβανε 33 χωριά. Οι Άγγλοι ανακήρυξαν τα Λεύκαρα σε Δήμο (1883 μ.Χ.) γεγονός που άλλαξε την όλη πορεία της εξέλιξης της κωμόπολης.

Η ευημερία του χωριού στις αρχές του 20ού αιώνα οφείλεται στο εμπόριο των τοπικών κεντημάτων, τα οποία πωλούνταν σε όλη την Ευρώπη από Λευκαρίτες κεντηματέμπορους. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και την αναπόφευκτη διακοπή των πωλήσεων στην Ευρώπη, το εμπόριο των κεντημάτων δέχτηκε καίριο πλήγμα.

·   Κυπριακή Δημοκρατία 1960. Τα επόμενα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου (1960) ξεκινάει η ανάπτυξη του τουρισμού στο χωριό, βασισμένη τόσο στα τοπικά κεντήματα αλλά και στο μοναδικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του χωριού, με τα παραδοσιακά πετρόκτιστα σπίτια, χτισμένα πάνω στο δρόμο με την αυλή εσωτερικά. Η χρήση της χαρακτηριστικής τοπικής πέτρας διατηρείται και στα περισσότερα νεότερα κτίρια. Τα Λεύκαρα στο σύνολό τους, αποτελούν ένα ζωντανό μουσείο όπου ο επισκέπτης μπορεί μέσα σε κάθε γειτονιά να ζήσει σε χρόνους περασμένους.

Το ξηρό και υγιεινό κλίμα, η φιλοξενία των κατοίκων, η σπάνια ομορφιά του τοπίου και η παράδοση του είναι μερικοί μόνο από τους λόγους για τους οποίους χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο επισκέπτονται τα Λεύκαρα.

* Άγιος Νεόφυτος (Έγκλειστος). Έγινε μοναχός σε ηλικία 18 ετών και σε λίγα χρόνια αργότερα πήγε να ζήσει σε σπήλαιο, 10 χλμ. βορειότερα της Πάφου, όπου ίδρυσε το μοναστήρι που φέρει το όνομά του. Τα Λεύκαρα είναι ο γενέθλιος χώρος του σημαντικού Κυπρίου Αγίου Νεοφύτου. Η Λευκαρίτικη καταγωγή του Αγίου Νεόφυτου επιβεβαιώνεται και με το σχετικό τροπάριο, που τον χαρακτηρίζει ως «Των Λευκάρων το κλέος». Αναφορά στα Λεύκαρα ως τόπος γέννησης του αγίου Νεοφύτου (1134 – 1219) γίνεται στο έργο του χρονογράφου Λεοντείου Μαχαιρά. Το σπίτι όπου ο Άγιος Νεόφυτος συναντήθηκε με τη μέλλουσα γυναίκα του πριν φύγει για να γίνει μοναχός, αποτελούμενο από ένα δωμάτιο, υπάρχει ακόμη ως μέρος μιας νεότερης οικίας, ενώ ο απ' έξω δρόμος φέρει το όνομα του Αγίου.

ΛΕΥΚΑΡΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ

ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ

Περιλαμβάνονται στο  A.M.C. PENCYSTAMPS (εικονογραφημένη εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου για Γραμματόσημα)

από Χριστόδουλος Achilleoudis.

(α) Κάρτα No. 74 και σφραγίδα που εκδόθηκε στις 15.6.1981 που απεικονίζουν «500 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ DA VINCI ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ», εμφανίζονται γυναίκες από Λεύκαρα να κεντούν δαντέλες «Λευκαρίτικα».

(β) Κάρτα No. 335 και σφραγίδα που εκδόθηκε στις 22.11.1993 που απεικονίζουν «ΤΟ ΤΙΜΙΟ ΣΤΑΥΡΟ ΤΩΝ ΛΕΥΚΑΡΩΝ», δείχνει την εκκλησία του ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ στα Πάνω Λεύκαρα και το ΤΙΜΙΟ ΣΤΑΥΡΟ.

Όσοι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν τα φύλλα της πρώτης ημέρας της ανωτέρω μοναδική σειράς, μπορεί να επικοινωνήσουν με το achill@cytanet.com.cy για περισσότερες λεπτομέρειες.

CYPRUS STAMPS RELATED WITH LEFKARA

Included in the A.M.C. PENCYSTAMPS (Pictorial Encyclopaedia of Cyprus Through Stamps)

By Christodoulos Achilleoudis

(a) Card No. 74 and stamp issued on 15.6.1981 depicting “500 YEARS FROM THE VISIT OF DA VINCI TO CYPRUS”, showing women from Lefkara making lace.

(b) Card No. 335 and stamp issued on 22.11.1993 depicting “THE HOLY CROSS OF LEFKARA”, showing the Church of the Holy Cross at Pano Lefkara and the Holy Cross.

Those interested in having the above unique First Day of Issue Cards, may contact achill@cytanet.com.cy for more details.

(α) Κάρτα No. 74
Το παρακάτω κείμενο είναι στην κάρτα:

Κεντήτριες στα Λεύκαρα. Τα χειροποίητα αυτά κεντήματα, γνωστά με το όνομα «Λευκαρίτικα», είναι ξακουστά σ’ όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ντα Βίντσι, όταν επισκέφθηκε την Κύπρο, αγόρασε Λευκαρίτικο τραπεζομάντηλο το οποίο πρόσφερε σαν αφιέρωμα στον Καθεδρικό Ναό του Μιλάνου και το οποίο τοποθετήθηκε στην Αγία Τράπεζα. (Στο γραμματόσημο των 175 μιλς εικονίζεται ο Ναός και Λευκαρίτικο κέντημα του ίδιου τύπου).

The following text is on the card:

Women from Lefkara village, making lace. This handmade lace, known as “Lefkara lace” or “Lefkaritiko” is famous all over the world. According to tradition, when da Vinci visited Cyprus he bought a “Lefkaritiko” table cloth which he offered to Milan Cathedral and was placed on the altar. (On the 175 mils stamp the Cathedral and “Lefkara lace” of the same type are depicted).

(β) Κάρτα No. 335
Το παρακάτω κείμενο είναι στην κάρτα:

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού Πάνω Λευκάρων και ο Τίμιος Σταυρός, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται η παράσταση της Σταύρωσης, που εικονίζεται στο γραμματόσημο των 20 σεντ. Πίσω από το μέρος αυτό είναι τοποθετημένο τεμάχιο του Τίμιου Ξύλου το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, άφησε η Αγία Ελένη όταν ήλθε στην Κύπρο το 327 μΧ. Ο Σταυρός των Λευκάρων είναι ο μεγαλύτερος με ασημένια και χρυσή επένδυση που σώζεται στην Κύπρο (κάθετη πλευρά 143Χ14Χ7 εκ. και οριζόντια πλευρά 85Χ14Χ7 εκ.) και ο αρχαιότερος του είδους του (Αρχές 14ου αι.). Επισκευάστηκε δύο φορές και προστέθηκαν παραστάσεις. Το 1603 στην πίσω του πλευρά και το 1933 η παράσταση της Σταύρωσης. Στη μπροστινή χρυσή όψη σώζονται από τον αρχικό διάκοσμο 5 σκηνές από το πάθος του Χριστού και σε μετάλλια οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη και 4 άγγελοι.

The following text is on the card:
The Church of the Holy Cross at Pano Lefkara and the Holy Cross, on the centre of which is found the representation of the Crucifixion, depicted on the 20 cents stamp. Behind this place is located the piece of the Holy Wood left, according to tradition, by St. Helena in 327 AD. The Cross of Lefkara is the biggest with silver and gold cover preserved in Cyprus (vertical side 143X14X7 cm and horizontal side 85X14X7 cm), and the oldest of its kind (Beginning of 14th cent.). It was repaired twice and representations were added. In 1603 on its back and in 1933 the Crucifixion. On the gold covered front there are 5 scenes of the original decoration depicting the passion of Christ and in round frames the Saints Constantinos and Helena as well as 4 Angels.