ΛΕΥΚΑΡΑ, ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΑΙ ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΟΙ ΤΟΙΧΟΙ

ΛΕΥΚΑΡΑ: Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΥΚΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗ ...

ΛΕΥΚΑΡΑ: Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΥΚΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗ ...: ΕΙΣΑΓΩΓΗ H γεωλογία (από τις ελληνικές λέξεις γη και λόγος) είναι η επιστήμη που μελετά την Γη και πιο αναλυτικά μελετά τα υλικά από τ...

ΛΕΥΚΑΡΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Την πρώτη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη των Λευκάρων με το σημερινό τους όνομα δίνει ο Άγιος Νεόφυτος^* στην «Τυπική Διαθήκη» του, όπου αναφέρει ότι γεννήθηκε στα Λεύκαρα το 1134. Η δεύτερη ιστορική μαρτυρία ανάγεται στα χρόνια της Φραγκοκρατίας (1192 – 1489 μ.Χ.) και αναφέρει ότι το 1308 είχαν εξοριστεί για τρία χρόνια στα Λεύκαρα, όλα τα ηγετικά στελέχη του στρατιωτικού μοναχικού τάγματος των Ναϊτών, που με την απαράδεκτη συμπεριφορά τους εμπόδιζαν την ομαλή λειτουργία του Φράγκικου καθεστώτος της Κύπρου. Πάντως κατά τον 15ον αιώνα αναφέρεται ότι είχε διατελέσει κύριος των Λευκάρων ο Σορ ντε Νάβες, κοντοσταύλης της Κύπρου (αρχηγός του στρατού).

Σε παλαιούς χάρτες εξάλλου, το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως Lefcara ή και Lescara.

·   Νεολιθική εποχή. Η ιστορία των Λευκάρων ξεκινά από τα βάθη των αιώνων, από την Νεολιθική εποχή και φθάνει μέχρι τα Ρωμαϊκά χρόνια και την Βυζαντινή περίοδο. Το 1981 από το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου ανακαλύφθηκαν στην τοποθεσία «Βρύση του Νικολή» σε απόσταση 4 χλμ από τα Λεύκαρα, οι παλαιότερες ενδείξεις για ύπαρξη ζωής στην περιοχή. Τα αντικείμενα που ανευρέθηκαν (οστά, πελέκεις κεραμικά κλπ) κατέδειξαν την ύπαρξη ενός μικρού Νεολιθικού οικισμού της ίδιας εποχής με εκείνης του οικισμού της Χοιροκοιτίας (6000 – 3000 π.Χ.).

·   Γεωμετρική εποχή κλπ. Σε άλλες περιοχές των Λευκάρων, όπως η Αγία Μαρίνα και ο Άγιος Τιμόθεος ανακαλύφθηκαν πολυάριθμοι τάφοι μέσα στους οποίους βρέθηκαν υπολείμματα αγγείων της γεωμετρικής, της αρχαϊκής, της κλασσικής και της ελληνιστικής εποχής.

·    Φραγκοκρατία (1192 – 1489 μ.Χ.). Το 1191 ο Ριχάρδος ο Λεοντόκα-ρδος καθ΄ οδό προς τους Αγίους Τόπους (Τρίτη Σταυροφορία) κατέλαβε την Κύπρο, την οποία πούλησε σ’ ένα Γάλλο ευγενή τον Γκυ ντε Λουιζινιάν. Ο Λουιζινιάν έφερε μαζί του ευγενείς, στους οποίους διέμεινε φέουδα, και Λατίνους Επισκόπους, τους οποίους εγκατέστησε στις θέσεις των Ελλήνων Ορθοδόξων Επισκόπων. Οι τελευταίοι από 14 που ήσαν προηγουμένως, μειώθηκαν σε 4 και περιορίστηκαν στα χωριά. Τους απαγορεύτηκε να διαμένουν στις πόλεις. Η πολιτική αυτή καθιερώθηκε επίσημα το 1260, όταν ο Πάπας Αλέξανδρος Δ΄ δημοσίευσε το εκκλησιαστικό καθεστώς της Κύπρου, κάτω από τον τίτλο «Κυπριακή Βούλλα». Το 1260 μ.Χ. τα Λεύκαρα έγιναν έδρα της Επισκοπής Αμαθούντας, μιας από τις 4 Επισκοπικές έδρες στις οποίες κατέφυγαν οι Έλληνες Ορθόδοξοι Επίσκοποι όταν διώχθηκαν από τους Λατίνους. Ο Ορθόδοξος Επίσκοπος της επαρχίας Λεμεσού διέμενε στα Λεύκαρα και πήρε τον τίτλο του Επισκόπου Αμαθούντος και Λευκάρων. Είχε κάτω από την πνευματική του δικαιοδοσία τους κατοίκους της επαρχίας Λεμεσού και εκείνους της Αμαθούντος μέχρι την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους, το 1570. Αυτό υποδηλώνει ότι το χωριό ήταν σημαντικό από την εποχή εκείνη.

Στον Επίσκοπο δόθηκε το δικαίωμα να καρπούται τα εισοδήματα του μοναστηριού του Ασωμάτου – πιθανώς της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ – στα Κάτω Λεύκαρα, που χρονολογείται από το 12^ο αιώνα. Εκτός από το μοναστήρι αυτό, που περιλάμβανε μια πηγή και περιβόλι, στον Επίσκοπο παραχωρήθηκαν πιθανώς και μερικές πλούσιες γαίες, για να έχει εισοδήματα. Οι γαίες αυτές είναι ίσως οι ίδιες που σήμερα ανήκουν στην εκκλησία των Λευκάρων και ονομάζονται «χωράφια του Αγγέλου» (Άντζελος).

Υπάρχουν πολλές ιστορικές αποδείξεις που αφορούν τα Λεύκαρα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Το χωριό αποτελούσε ισχυρό και πλούσιο φέουδο που εκτεινόταν μέχρι τη θάλασσα. Ήταν πολύ πλούσιο και το ετήσιο εισόδημα του ανερχόταν σε 25,000 βυζαντινά χρυσά νομίσματα (Αρχείο Βατικανού). Ο ντε Μας Λατρί το περιλαμβάνει στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων. Το 1308 ο Βασιλιάς της Κύπρου, ύστερα από διαταγή του Βασιλιά της Γαλλίας Φιλίππου Δ΄, εξόρισε στα Λεύκαρα για τρία χρόνια το τάγμα των Ναϊτών, οι οποίοι με την συμπεριφορά τους έθεσαν σε κίνδυνο την ειρήνη του βασιλείου.

Το 1464 – 1468 ο Βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ παραχώρησε σύμφωνα με ένα χρονικό, μαζί με άλλα χωριά, στον Πέτρο Νταβίλα το «Κάτω χωριό Λευκάρων» (Κάτω Λεύκαρα). Στο ίδιο χρονικό αναφέρεται ότι το χωριό Πάνω Λεύκαρα παραχωρήθηκε στο, Σορ ντε Νάβες που ήταν αρχηγός του στρατού της Κύπρου.

·   Ενετοκρατία (1489 – 1571 μ.Χ.). Το 1489 η τελευταία Βασίλισσα των Λουζινιανών, Αικατερίνη Κορνάρο, παραχωρεί το νησί στη Δημοκρατία των Ενετών. Επί Ενετοκρατίας τα Λεύκαρα έγιναν τουριστικό θέρετρο για τις αρχόντισσες των Ενετών, οι οποίες σύμφωνα με μια εκδοχή δίδαξαν το Λευκαρίτικο κέντημα στις Λευκαρίτισσες. Αυτή την περίοδο σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, το χωριό επισκέφτηκε ο μεγάλος ζωγράφος Λεονάρντο Ντα Βίντσι (το 1481), αγοράζοντας ένα τραπεζομάντιλο κέντημα για την Αγία Τράπεζα του Καθεδρικού ναού του Μιλάνο.

·   Τουρκοκρατία (1571 – 1878). Γύρω στο 1571 μ.Χ. όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν για να κατακτήσουν το νησί, στα Λεύκαρα κατέφυγε μεγάλος αριθμός άμαχου πληθυσμού για να γλιτώσει από την Τουρκική θηριωδία. Όμως παρόλα αυτά τα Λεύκαρα φαίνεται να υπήρξαν το πρώτο θύμα των τουρκικών επιδρομών και σύμφωνα με γραπτές πηγές μέσα στην Εκκλησία του Τίμιου Σταυρού σφαγιάστηκε μεγάλος αριθμός κατοίκων.

·   Αγγλοκρατία (1878 – 1960). Οι Άγγλοι κατακτητές χώρισαν το νησί σε 15 διοικητικές περιοχές (διαμερίσματα) και τα Λεύκαρα έγιναν η πρωτεύουσα ενός από τα διαμερίσματα αυτά, που περιελάμβανε 33 χωριά. Οι Άγγλοι ανακήρυξαν τα Λεύκαρα σε Δήμο (1883 μ.Χ.) γεγονός που άλλαξε την όλη πορεία της εξέλιξης της κωμόπολης.

Η ευημερία του χωριού στις αρχές του 20ού αιώνα οφείλεται στο εμπόριο των τοπικών κεντημάτων, τα οποία πωλούνταν σε όλη την Ευρώπη από Λευκαρίτες κεντηματέμπορους. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και την αναπόφευκτη διακοπή των πωλήσεων στην Ευρώπη, το εμπόριο των κεντημάτων δέχτηκε καίριο πλήγμα.

·   Κυπριακή Δημοκρατία 1960. Τα επόμενα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου (1960) ξεκινάει η ανάπτυξη του τουρισμού στο χωριό, βασισμένη τόσο στα τοπικά κεντήματα αλλά και στο μοναδικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του χωριού, με τα παραδοσιακά πετρόκτιστα σπίτια, χτισμένα πάνω στο δρόμο με την αυλή εσωτερικά. Η χρήση της χαρακτηριστικής τοπικής πέτρας διατηρείται και στα περισσότερα νεότερα κτίρια. Τα Λεύκαρα στο σύνολό τους, αποτελούν ένα ζωντανό μουσείο όπου ο επισκέπτης μπορεί μέσα σε κάθε γειτονιά να ζήσει σε χρόνους περασμένους.

Το ξηρό και υγιεινό κλίμα, η φιλοξενία των κατοίκων, η σπάνια ομορφιά του τοπίου και η παράδοση του είναι μερικοί μόνο από τους λόγους για τους οποίους χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο επισκέπτονται τα Λεύκαρα.

* Άγιος Νεόφυτος (Έγκλειστος). Έγινε μοναχός σε ηλικία 18 ετών και σε λίγα χρόνια αργότερα πήγε να ζήσει σε σπήλαιο, 10 χλμ. βορειότερα της Πάφου, όπου ίδρυσε το μοναστήρι που φέρει το όνομά του. Τα Λεύκαρα είναι ο γενέθλιος χώρος του σημαντικού Κυπρίου Αγίου Νεοφύτου. Η Λευκαρίτικη καταγωγή του Αγίου Νεόφυτου επιβεβαιώνεται και με το σχετικό τροπάριο, που τον χαρακτηρίζει ως «Των Λευκάρων το κλέος». Αναφορά στα Λεύκαρα ως τόπος γέννησης του αγίου Νεοφύτου (1134 – 1219) γίνεται στο έργο του χρονογράφου Λεοντείου Μαχαιρά. Το σπίτι όπου ο Άγιος Νεόφυτος συναντήθηκε με τη μέλλουσα γυναίκα του πριν φύγει για να γίνει μοναχός, αποτελούμενο από ένα δωμάτιο, υπάρχει ακόμη ως μέρος μιας νεότερης οικίας, ενώ ο απ' έξω δρόμος φέρει το όνομα του Αγίου.

ΛΕΥΚΑΡΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ

ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ

Περιλαμβάνονται στο  A.M.C. PENCYSTAMPS (εικονογραφημένη εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου για Γραμματόσημα)

από Χριστόδουλος Achilleoudis.

(α) Κάρτα No. 74 και σφραγίδα που εκδόθηκε στις 15.6.1981 που απεικονίζουν «500 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ DA VINCI ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ», εμφανίζονται γυναίκες από Λεύκαρα να κεντούν δαντέλες «Λευκαρίτικα».

(β) Κάρτα No. 335 και σφραγίδα που εκδόθηκε στις 22.11.1993 που απεικονίζουν «ΤΟ ΤΙΜΙΟ ΣΤΑΥΡΟ ΤΩΝ ΛΕΥΚΑΡΩΝ», δείχνει την εκκλησία του ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ στα Πάνω Λεύκαρα και το ΤΙΜΙΟ ΣΤΑΥΡΟ.

Όσοι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν τα φύλλα της πρώτης ημέρας της ανωτέρω μοναδική σειράς, μπορεί να επικοινωνήσουν με το achill@cytanet.com.cy για περισσότερες λεπτομέρειες.

CYPRUS STAMPS RELATED WITH LEFKARA

Included in the A.M.C. PENCYSTAMPS (Pictorial Encyclopaedia of Cyprus Through Stamps)

By Christodoulos Achilleoudis

(a) Card No. 74 and stamp issued on 15.6.1981 depicting “500 YEARS FROM THE VISIT OF DA VINCI TO CYPRUS”, showing women from Lefkara making lace.

(b) Card No. 335 and stamp issued on 22.11.1993 depicting “THE HOLY CROSS OF LEFKARA”, showing the Church of the Holy Cross at Pano Lefkara and the Holy Cross.

Those interested in having the above unique First Day of Issue Cards, may contact achill@cytanet.com.cy for more details.

(α) Κάρτα No. 74
Το παρακάτω κείμενο είναι στην κάρτα:

Κεντήτριες στα Λεύκαρα. Τα χειροποίητα αυτά κεντήματα, γνωστά με το όνομα «Λευκαρίτικα», είναι ξακουστά σ’ όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ντα Βίντσι, όταν επισκέφθηκε την Κύπρο, αγόρασε Λευκαρίτικο τραπεζομάντηλο το οποίο πρόσφερε σαν αφιέρωμα στον Καθεδρικό Ναό του Μιλάνου και το οποίο τοποθετήθηκε στην Αγία Τράπεζα. (Στο γραμματόσημο των 175 μιλς εικονίζεται ο Ναός και Λευκαρίτικο κέντημα του ίδιου τύπου).

The following text is on the card:

Women from Lefkara village, making lace. This handmade lace, known as “Lefkara lace” or “Lefkaritiko” is famous all over the world. According to tradition, when da Vinci visited Cyprus he bought a “Lefkaritiko” table cloth which he offered to Milan Cathedral and was placed on the altar. (On the 175 mils stamp the Cathedral and “Lefkara lace” of the same type are depicted).

(β) Κάρτα No. 335
Το παρακάτω κείμενο είναι στην κάρτα:

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού Πάνω Λευκάρων και ο Τίμιος Σταυρός, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται η παράσταση της Σταύρωσης, που εικονίζεται στο γραμματόσημο των 20 σεντ. Πίσω από το μέρος αυτό είναι τοποθετημένο τεμάχιο του Τίμιου Ξύλου το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, άφησε η Αγία Ελένη όταν ήλθε στην Κύπρο το 327 μΧ. Ο Σταυρός των Λευκάρων είναι ο μεγαλύτερος με ασημένια και χρυσή επένδυση που σώζεται στην Κύπρο (κάθετη πλευρά 143Χ14Χ7 εκ. και οριζόντια πλευρά 85Χ14Χ7 εκ.) και ο αρχαιότερος του είδους του (Αρχές 14ου αι.). Επισκευάστηκε δύο φορές και προστέθηκαν παραστάσεις. Το 1603 στην πίσω του πλευρά και το 1933 η παράσταση της Σταύρωσης. Στη μπροστινή χρυσή όψη σώζονται από τον αρχικό διάκοσμο 5 σκηνές από το πάθος του Χριστού και σε μετάλλια οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη και 4 άγγελοι.

The following text is on the card:
The Church of the Holy Cross at Pano Lefkara and the Holy Cross, on the centre of which is found the representation of the Crucifixion, depicted on the 20 cents stamp. Behind this place is located the piece of the Holy Wood left, according to tradition, by St. Helena in 327 AD. The Cross of Lefkara is the biggest with silver and gold cover preserved in Cyprus (vertical side 143X14X7 cm and horizontal side 85X14X7 cm), and the oldest of its kind (Beginning of 14th cent.). It was repaired twice and representations were added. In 1603 on its back and in 1933 the Crucifixion. On the gold covered front there are 5 scenes of the original decoration depicting the passion of Christ and in round frames the Saints Constantinos and Helena as well as 4 Angels.

Ιστορία των ΛΕΥΚΑΡΩΝ

(Το κείμενο είναι από την ιστοσελίδα του Δήμου των ΛΕΥΚΑΡΩΝ)

Ιστορικές πηγές αποκαλύπτουν ότι οι διάφοροι κατακτητές της Κύπρου έχουν αφήσει τα ίχνη τους στα Λεύκαρα.

Επί Βενετοκρατίας, τα Λεύκαρα έγιναν τουριστικό θέρετρο για τις Ενετές αρχόντισσες, οι οποίες σύμφωνα με μια ιστορική εκδοχή, δίδαξαν την τέχνη του κεντήματος στις γυναίκες του χωριού. Πιστεύεται ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο μεγάλος ζωγράφος Λεονάρντο ντα Βίντσι επισκέφθηκε τα Λεύκαρα και αγόρασε ένα μεγάλο τραπεζομάντιλο για το βωμό του καθεδρικού ναού του Μιλάνου.

Γύρω στο 1570 μ.Χ., όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο για να κατακτήσουν το νησί, ένας μεγάλος αριθμός πολιτών βρήκε καταφύγιο στα Λεύκαρα, προκειμένου να ξεφύγει από την τουρκική θηριωδία. Ωστόσο, φαίνεται ότι τα Λεύκαρα ήταν το πρώτο θύμα των τουρκικών επιδρομών, όπου, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων είχαν σφαγεί στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού.

Οι άγγλοι κατακτητές (1878 μΧ), κήρυξαν το Δήμο Λευκάρων (1883 μΧ), κάτι που άλλαξε την όλη πορεία της εξέλιξης της πόλης.

Τα Λεύκαρα είναι γνωστά σχεδόν σε όλο τον κόσμο για τα υπέροχα κέντημα του. Οι γυναίκες των Λευκάρων κεντούσαν αρχικά αυτά τα όμορφα κεντήματα για να διακοσμήσουν τα σπίτια τους. Σε μεταγενέστερο στάδιο, ωστόσο, και προς το τέλος του 19ου αιώνα, συνειδητοποίησαν ότι αυτά τα έργα τέχνης θα μπορούσε να πωληθούν για να διακοσμήσουν τα σπίτια των ανθρώπων και από τις άλλες περιφέρειες. Η ιδέα αυτή έδωσε τη θέση της για την έναρξη των συναλλαγών των Λευκαρίτικων κεντημάτων. Με μια βαλίτσα γεμάτη Λευκαρίτικα κεντήματα στα χέρια τους, άρχισαν οι χωρικοί να ταξιδεύουν προς όλες τις κατευθύνσεις με σκοπό να πωλήσουν τα διάσημα κεντήματα. Επιστρέφοντας στο χωριό με ένα σεβαστό χρηματικό ποσό, οι χωρικοί συνειδητοποίησαν ότι το εμπόριο των Λευκαρίτικων κεντημάτων ήταν να γίνει μια σοβαρή πηγή εισοδήματος για τις οικογένειές τους Σε ανθρώπους από όλο τον κόσμο άρεσε το Λευκαρίτικο κέντημα και αυτή η μεγάλη αγάπη διατηρήθηκε ζωντανή στο πέρασμα των αιώνων. Ακόμα και σήμερα, βλέποντας τις γυναίκες των Λευκάρων να κεντούν στα στενά δρομάκια, γίνεται απόλαυση από κάθε περαστικό. Τα Λευκαρίτικα κεντήματα, τα όμορφα κεντήματα που χρησιμοποιήθηκαν από γενεές ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, για να διακοσμούν και να ομορφαίνουν τα σπίτια τους είναι αγαπητά ακόμη, άξια θαυμασμού και χρησιμοποιούνται κατά τον ίδιο τρόπο και σήμερα.

Και ενώ οι γυναίκες Λευκάρων εκφράζονται καλλιτεχνικά, δημιουργώντας όμορφα κεντήματα, οι άνδρες Λευκάρων, με την αίσθηση της τέχνης διακοσμούν με ιδιαίτερη τέχνη τα καπνιστομέρρεχα, τα ασημένια κουταλάκια και τόσα άλλα έργα τέχνης με ασήμι. Η τέχνη του ασημιού, που ανθεί ακόμη και σήμερα στα Λεύκαρα, προσφέρει παντού ωραία έργα τέχνης για τους λάτρεις του ασημιού.

Στην καρδιά του χωριού υπάρχει η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, η οποία χρονολογείται από τον 14ο αιώνα μ.Χ. Χαρακτηριστικό της εκκλησίας είναι το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι, από το 1760 μ.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση, ο μεγάλος ασημένιος σταυρός, φέρει ένα κομμάτι του Τιμίου Ξύλου, που φυλάσσεται στην αθέατη κρύπτη που βρίσκετε στο ιερό. Κάθε γωνιά των Λευκάρων έχει βαθιά σχέση με τον Χριστιανισμό από τα πολλά ιστορικά ξωκλήσια, που, είναι διάσπαρτα γύρω από κάθε γειτονιά του χωριού.

Τα Λεύκαρα στο σύνολο, αποτελούν ένα ζωντανό μουσείο, γιατί ο επισκέπτης μπορεί, σε κάθε γωνιά του χωριού να αισθανθεί την εμπειρία του να ζεις σε προηγούμενες περιόδους. Το Λαογραφικό Μουσείο της Τέχνης είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της Λαϊκής Αρχιτεκτονικής, η οποία χαρακτηρίζει τα Λεύκαρα. Το μουσείο είναι ένα αρχοντικό του 19ου αιώνα (κατοικία Πάτσαλου), όπου ο χρόνος έχει σταματήσει και θυμίζει στον επισκέπτη το παρελθόν. Οι καναπέδες, οι μεγάλοι ξυλόγλυπτοι καθρέφτες, τα παλιά κρεβάτια και τα κοστούμια του σπιτιού του αξιωματούχου και ευγενή είναι μερικά από τα υπέροχα εκθέματα του μουσείου. Το καμάρι του μουσείου, όμως, είναι η παλιά συλλογή Λευκαρίτικου κεντήματος του 19ου αιώνα που εκτίθεται σε ένα από τα δωμάτια του.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΩΡΑΙΑ ΛΕΥΚΑΡΑ

• Τα Λεύκαρα είναι κωμόπολη της επαρχίας Λάρνακας και ανεξάρτητος δήμος της Κύπρου. Θα μπορούσε κανείς να πει πως τα Λεύκαρα βρίσκονται στην καρδιά της Κύπρου, αφού απέχουν 50 χλμ. από τη Λευκωσία, 43 χλμ. από τη Λάρνακα και 50 χλμ. από τη Λεμεσό.

• Τα Λεύκαρα είναι ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα της υπαίθρου της Λάρνακας. Είναι ένα από τα χωριά της Κύπρου που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι υπήρχε και πριν από την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Μια κοινότητα με ιστορικές αποδείξεις και έχει το αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα της ιστορικής εξέλιξης, η οποία είναι μακρά και ταυτόχρονα πλούσια σε εικόνες και εμπειρίες. Στα Λεύκαρα, καθώς τα περιηγείσαι, έχεις την αίσθηση ότι διαβάζεις την ιστορία όλου του νησιού. Οι ξένοι κατακτητές που πέρασαν από πάνω του δεν κατάφεραν να αλλοιώσουν την ψυχή του χωριού, άφησαν όμως, όπως ήταν φυσικό, τα ίχνη τους, που διασώζει η γλώσσα και που φαίνονται πιο καθαρά στα ονόματα των πραγμάτων. Τα Φραγκομάτα, ο τουρκομαχαλάς με τον μιναρέ, το κτίριο της Αστυνομίας, που στέγαζε στα μέσα ακόμα του προηγούμενου αιώνα τον Άγγλο κατακτητή, στο ξάγναντο του χωριού το Κάστρο της Ρήγαινας και άλλα διάφορα, που εκτός απ’ την ανάμνηση που συντηρούν, προσδίνουν στο χαρακτήρα του χωριού και το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας..

• Τα Λεύκαρα είναι γνωστά και για τα κεντήματα, τα «Λευκαρίτικα», καθώς και για την Αργυροχοΐα τους.

• Η λαϊκή αρχιτεκτονική των Λευκάρων αποτελεί ανεκτίμητο στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Κύριο χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του, είναι η συνεχής και πυκνή δόμηση. Οι τοίχοι ορθώνονται πετρόκτιστοι, ψηλοί με λιγοστά ανοίγματα στο πάνω μέρος. Απροσπέλαστα φρούρια, τα παλαιότερα σπίτια παραμένουν κρυμμένα πίσω από τις λίθινες επιφάνειες που ακολουθούν τις καμπύλες των δρόμων. Οι λιθόστρωτοι δρόμοι με τους επίσης πετρόκτιστους τοίχους εναρμονισμένοι με το φυσικό περιβάλλον δημιουργούν ένα ανθρώπινο περιβάλλον.

• Κάθε τόπος έχει βέβαια τη δική του ιδιαιτερότητα. Υπάρχουν όμως και κάποιες περιοχές που είναι προικισμένες με πλούσια πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Σ´ αυτές συμπεριλαμβάνεται και η κωμόπολη των Λευκάρων. Μια τέτοια περιοχή είναι η κωμόπολη των Λευκάρων. Αν η πολιτιστική κληρονομιά, όπως είναι αυτονόητο, είναι αποτέλεσμα των κατοίκων (της εργατικότητας και της ενεργητικότητάς των) η φυσική οφείλεται στην ίδια τη φύση.

• Τα Λεύκαρα είναι επίσης γνωστά στους βοτανολόγους για την πλούσια χλωρίδα τους. Ένας μεγάλος αριθμός ενδημικών (πχ Astragalus macrocarpus ssp. Lefkarensis και Allium Lefkarence) και άλλων αυτοφυών φυτών απαντώνται στην περιοχή των Λευκάρων.

• Τα Λεύκαρα είναι γνωστά σε όλους τους γεωλόγους του κόσμου για τα πετρώματά τους που αποτελούν το Γεωλογικό Σχηματισμό Λευκάρων (Lefkara Formation). Γεωλογικά τα πετρώματα αυτά, προέρχονται από θαλάσσια ιζηματογενή πετρώματα ηλικίας 50 – 70 εκατομμυρίων χρόνων και είναι ασβεστολιθικά και πυριτολιθικά. Είναι λευκόχρωμα πετρώματα (από εδώ και το όνομα Λεύκαρα = λευκά όρη), αλλά κάποτε περιλαμβάνουν μεγάλες φλέβες από πυριτόλιθο, σκούρο, γκριζογάλανο ή καφέ. Έχουν και τα ανάλογα ονόματα όπως «αθασόπετρα», (αθάσι = αμύγδαλο) οι λευκές, ενώ οι πυριτόλιθοι λέγονται «αθκιάτζιες». Οι «χαλλουμόπετρες» (ή χαλλούμες) είναι μαλακές και φθείρονται εύκολα και γι’ αυτό δεν κάνουν για κτίσιμο

Χωρίζονται διοικητικά σε δύο μέρη, τα Πάνω Λεύκαρα, που αποτελούν δήμο, και την κοινότητα των Κάτω Λευκάρων.

[Από τον Δημήτρη Χ. Κουμουλλή (Dimitris Koumoullis)].

ΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ ΚΑΙ Ο ΚΕΝΤΗΤΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΓΙΩΡΓΗΣ ΜΟΥΣΤΟΥΚΑΣ

Ο Χατζηγιώργης Μουστούκας

Το κείμενο αυτό της Χαράς Κουμουλλή – Παπαβασιλείου, (Φιλολόγου) δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Τα Λεύκαρα» αριθμός τεύχους 82, τον Απρίλιο – Ιούνιο 2003.

«Η Κύπρος είναι τα Λεύκαρα» μου απάντησε μία φίλη μου κοσμοπολίτισσα, όταν της ζήτησα τη γνώμη της γι’ αυτό το νησί. Και δε μου φάνηκε υπερβολή, γιατί το χωριό, που ξαπλώνει νωχελικά στη λευκή πλαγιά της Σωτήρας πλουμίζοντάς την με το πράσινο των περιβολιών του χρώμα και το κόκκινο της στέγης των σπιτιών, κρατά όλα σχεδόν τα στοιχεία της κυπριακής παράδοσης, χωρίς όμως να έχει αποβάλει τον προσωπικό του χαρακτήρα. Τη γνωρίζεις κλιμακωτά αυτή την παράδοση, που η αρχή της χάνεται στον προϊστορικό οικισμό της Χοιροκοιτίας. Και προχωράς στην αρχαιότητα, που πρώτα πρώτα την «ακούς» στη γλώσσα των κατοίκων σε ένα πλήθος λέξεων και δομικών στοιχείων της αρχαίας ελληνικής διαλέκτου, χαρακτηριστικό που αφορά ολόκληρη την Κύπρο. Γι’ αυτό κι ποιητής Γιώργος Σεφέρης, όταν για πρώτη φορά θα επισκεφτεί την Κύπρο εντυπωσιασμένος θα γράψει στο φίλο του Νάσο Βαγενά: «Ποτέ δε φανταζόμουν ότι τόσο κοντά στην Ελλάδα ζει ένας κόσμος που μιλά γνήσια την ελληνική γλώσσα τόσο που να σε παραπέμπει στην αρχαία ελληνική πραγματικότητα». Κι ύστερα τη βλέπεις ξανά την αρχαία παράδοση στις εσωτερικές αυλές των σπιτιών και στις νεοκλασικές προσόψεις των κεντρικών κτιρίων, τις διακοσμημένες με τους ιωνικού ή δωρικού ρυθμού κίονες. Και η ιστορία συνεχίζεται.

Στα Λεύκαρα, καθώς τα περιηγείσαι, έχεις την αίσθηση ότι διαβάζεις την ιστορία όλου του νησιού. Οι ξένοι κατακτητές που πέρασαν από πάνω του δεν κατάφεραν να αλλοιώσουν την ψυχή του χωριού, άφησαν όμως, όπως ήταν φυσικό, τα ίχνη τους, που διασώζει η γλώσσα και που φαίνονται πιο καθαρά στα ονόματα των πραγμάτων. Τα Φραγκομάτα, ο τουρκομαχαλάς με τον μιναρέ, το κτίριο της Αστυνομίας, που στέγαζε στα μέσα ακόμα του προηγούμενου αιώνα τον Άγγλο κατακτητή, στο ξάγναντο του χωριού το κάστρο της Ρήγαινας και άλλα διάφορα, που εκτός απ’ την ανάμνηση που συντηρούν, προσδίνουν στο χαρακτήρα του χωριού και το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας.

Τα Λεύκαρα σε κατακτούν σιγά σιγά, όσο περισσότερο τα γνωρίζεις και είναι λογικό, γιατί, όπως πολύ σωστά λέει ο Antoine Saint Exipery στο Μικρό Πρίγκιπα «Δεν αγαπά κανείς παρά μόνο αυτό που γνωρίζει». Πράγματι κάθε φορά που επισκέπτομαι το χωριό, καθώς το περιδιαβάζω, όλο και κάτι καινούργιο ανακαλύπτω, ένα καντούνι τόσο στενό, που θυμίζει τα Μεστά της Χίου, μια αριστουργηματικά δομημένη καμάρα, ένα σπίτι πανάρχαιο συντηρημένο με απόλυτη προσήλωση στην πρωτογενή του μορφή. Έπειτα εκείνες οι εκκλησιές οι ατέλειωτες, οι παμπάλαιες, οι μικρές, οι απέριττες, με τα παράξενα ονόματα, όπως ο Άγιος Ξωρινός, ο Αϊ Γιώργης ο Οξύς. Κι ο καβαλάρης στη χαίτη του λιονταριού που κατοικεί σαν σύμβολο ακατανίκητης δύναμης και σαν φύλακας στη μέση του χωριού, ο Άγιος Μάμας, μου ΄φερε στο νου το θυρεό της Πύλης Των Λεόντων των αρχαίων Μυκηνών. Τελευταία γνώρισα και την Παναγία της Ομορφιάς.

Τα περισσότερα εκκλησάκια βρίσκονται ενσωματωμένα στα σπίτια. Ξαφνικά τ’ ανακαλύπτεις. Σ’ αιφνιδιάζουν! Τα διάσπαρτα όμως στην περιφέρεια των Κάτω Λευκάρων βυζαντινά έλκουν την προσοχή του επισκέπτη, ξεχωρίζουν! Το ίδιο και ο Τίμιος Σταυρός που προβάλλει στο κέντρο του περιβόλου του κι είναι το πρώτο που το μάτι σου αντικρίζει, μόλις φανεί από μακριά η εικόνα του χωριού. Τις νύχτες του καλοκαιριού, καθώς έκανα τον περίπατό μου, είχα την ευκαιρία να τον απολαμβάνω, φωταγωγημένο όπως τον αγνάντευα, σαν το ωραιότερο πλουμί της πιο τεχνήτρας κεντήστρας των Λευκάρων. Τα χρώματα, οι καμπύλες, τα περιγράμματα, οι φωτοσκιάσεις, όλα αυτά μου θύμισαν τ’ αριστουργήματα που κεντούσαν κι ακόμα κεντούν οι Λευκαρίτισσες.

Ένα στοιχείο το πιο δυνατό της λευκαρίτικης παράδοσης είναι η ιστορία του κεντήματος, που γράφτηκε με πολύ κόπο από άντρες και γυναίκες. Είναι μια παράδοση ολοζώντανη και παγκοσμίως γνωστή εξαιτίας των κεντητάρηδων, δηλαδή των κεντηματεμπόρων, που ξενιτεύονταν χρόνια ολόκληρα, προκειμένου να πουλήσουν τα περίφημα λινά εργόχειρα των γυναικών. Το χωριό ήταν γεμάτο κεντήστρες και με τον καιρό η κάθε οικογένεια είχε και τον κεντητάρη της έναν ή περισσότερους. Οι απόγονοί τους διατηρούν πολλά ακούσματα απ’ τις εμπειρίες τους, που περιβάλλονταν την αίγλη του παραμυθιού, αφού τα ταξίδια σε ξένες χώρες την παλιά εποχή ήταν τα ίδια μια περιπέτεια. Οι κεντητάρηδες που πρώτοι πήραν θαρρετά και με σθένος το δρόμο της ξενιτιάς, αυτοί οι παλιοί έχουν φύγει εδώ και καιρό απ’ τη ζωή και τα ταξίδια τους τ’ αλαργινά έχουν πια τελειώσει. Το ταξίδι τους όμως μέσα στο χρόνο δε σταματά ποτέ, επειδή στο καινούργιο διασώζεται το παλιό, που το συγκρατεί και σαν μαγιά το τρέφει. Έτσι εξασφαλίζεται η αδιάσπαστη συνέχεια στ’ ανθρώπινα, όπως λέει και ο Όμηρος στο Ζ της Ιλιάδας: «Σαν τα φύλλα των δέντρων οι γενιές των ανθρώπων διαδέχονται η μια την άλλη». Μελαγχολικό αλλά και αισιόδοξο το μήνυμα του μεγάλου ποιητή καταδεικνύει, πόσο αλληλοεξαρτημένες είναι οι έννοιες της ζωής και του θανάτου, πόσο πλησίον ενοικούν η μία στην άλλη. Και ο Ηράκλειτος αργότερα την ίδια σχέση θα εκφράσει με την «ενότητα των αντιθέσεων», τη νομοτελειακή αρχή του «γίγνεσθαι», πηγή της ζωής και κάθε μορφής δημιουργίας. Στο γεγονός της διαδοχής το τέλος και η αρχή μοιάζουν με κρίκους άρρηκτα συνδεδεμένους μεταξύ τους. Έτσι ταξιδεύει και η πολυταξιδεμένη ζωή των κεντητάρηδων στη μνήμη και το έργο των απογόνων τους.

Και επειδή ο ανθρώπινος βίος παρά την εξέλιξη και την πρόοδο αίρει το σταυρό της αβάσταχτης πεζότητας και του αφόρητου ρεαλισμού, γεννιέται επιτακτική η ανάγκη μέσα μας της διαφυγής στο παρελθόν, που οπωσδήποτε κι αυτό εξιδανικεύεται. Δύσκολα ήταν τα χρόνια τότε. Η ανάγκη κρατούσε σκυφτές κάτω απ’ το λιγοστό φως τις γυναίκες στ’ απανωτά τους νυχτέρια. Δημιουργούσαν όμως τέχνη μες στη θαλπωρή της ανθρώπινης επαφής. Και πάλι η ανάγκη έσπρωχνε τον κεντητάρη στ’ άγνωστα της ξενιτιάς μονοπάτια. Όμως ο δρόμος για την ξενιτιά τον γέμιζε εμπειρίες και τον έκανε πολύμητι (= συνετό, στοχαστικό) σαν τον Οδυσσέα. Η ξενιτιά ήταν η «Ιθάκη» του. Το μέγιστο όφελος ήταν αυτή, η γνώση και η σοφία που του 'δινε κι όχι η επίτευξη του βιοπορισμού, το υλικό κέρδος. Η ξενιτιά ατσάλωνε επίσης το χαρακτήρα του και θέριευε την αγάπη και τον πόνο για τον τόπο του, που εκδηλωνόταν έμπρακτα με δωρεές εκ μέρους τουλάχιστον των μεγαλοεπιχειρηματιών που είχαν ξεκινήσει ως κεντηματέμποροι τη σταδιοδρομία τους στα ξένα. Στην αναπόφευκτη σύγκριση με τις προηγμένες χώρες της Ευρώπης η πατρίδα του με το άπλετο φως και το απέραντο γαλάζιο έβγαινε πάντα πρώτη. Απ’ τις χώρες που επισκεπτόταν έπαιρνε όμως τα εφόδια που θα του επέτρεπαν να ζήσει πιο άνετα την οικογένειά του. Έμμεσα ωφελούσε και το χωριό του.

«Ο πατέρας μου, ο Χατζηγιώργης Μουστούκας», αφηγείται ο Μιχαλάκης Χατζηγεωργίου που ζει στην Αγγλία, «όταν αρραβωνιάστηκε τη μητέρα μου την Ανδρονίκη το γένος Τζωρτζή Κάττου, για να εξοικονομήσει χρήματα να χτίσει το σπίτι τους, έκανε τον κεντητάρη σχεδόν οχτώ χρόνια. Ταξίδεψε στην Αυστρία, Ουγγαρία, Δανία, Παλαιστίνη. Στην Ουγγαρία απαγορευόταν να πουλήσει κανείς από σπίτι σε σπίτι χωρίς άδεια εργασίας κι ο πατέρας μου άρχισε να πουλά χωρίς άδεια γυρολόγου. Έγινε όμως αντιληπτός και τον διέταξαν να εγκαταλείψει τη χώρα εντός ολίγων ημερών. Αυτό ήταν όμως πολύ δύσκολο, γιατί είχε πουλήσει με δόσεις κι έπρεπε να μείνει περισσότερο, προκειμένου να εισπράξει τα χρήματά του. Απευθύνθηκε λοιπόν στην ελληνική πρεσβεία, αλλά του είπαν ότι δεν μπορούσαν να τον βοηθήσουν, επειδή ήταν Εγγλέζος υπήκοος. Την επομένη ημέρα, καθώς περπατούσε στους δρόμους της Βουδαπέστης, είδε εγγλέζικες σημαίες να κυματίζουν. Ρώτησε και του είπαν πως κάποιος Άγγλος επίσημος επισκέφτηκε την Ουγγαρία. Πήρε θάρρος και ζήτησε τη συμπαρά-σταση της εγγλέζικης πρεσβείας. Του έδωσαν, αντί για μια βδομάδα που είχε ζητήσει, έξι μήνες άδεια παραμονής. Εισέπραξε τα χρήματά του κι επέστρεψε στην Κύπρο.

Το 1939 βρισκόταν στην Αυστρία. Η κυβέρνηση ζήτησε να φύγουν οι Άγγλοι υπήκοοι. Έφυγε αφήνοντας όλα τα κεντήματα. Νόμιζε ότι θα επέστρεφε ... Το ίδιο και οι άλλοι. Έμεινε πια μέχρι το τέλος της ζωής του στα Λεύκαρα. Ασχολήθηκε με τα χτήματα κι άνοιξε καφενείο. Το 1947 έδωσε στον αδερφό μου το Νίκο κεντήματα (κεντούσε η μάνα μου η Ανδρονίκη) να τα πουλήσει στην Αγγλία όπου ζούσε. Έκτοτε του έστελνε με άδεια εξαγωγής του Εμπορικού Επιμελητηρίου μέσω του υπουργείου Εξωτερικών. Οι Άγγλοι μετά τον πόλεμο είχαν επιτρέψει να εισάγουν στην Αγγλία ένα ποσοστό κεντημάτων. Νομίζω ότι είχε ιδρυθεί κιόλας Σύλλογος Λευκαριτών Κεντηματεμπόρων».

Αυτές τις αναμνήσεις του μας αφηγήθηκε ένα βράδυ ο θείος μας ο Μιχαλάκης Χατζηγεωργίου, για τον κεντητάρη πατέρα του. Τις είπαμε κι εμείς στα παιδιά μας. Κι αυτά ποιος ξέρει; Κάποιο σούρουπο, γιατί τότε οι μνήμες μάς κάνουν τη χάρη και μας επισκέπτονται, καθώς ο ήλιος θα ταξιδεύει για τη χώρα των Αιθιόπων ξαπλωμένος στο χρυσό του ανάκλιντρο, θα θυμηθούν τα ταξίδια τ’ αλαργινά του προπάππου τους και θα τα ιστορήσουν στα δικά τους παιδιά. «Ήταν κι εκείνος ένας κεντητάρης που έβαλε με τον ιδρώτα του και το δικό του λιθαράκι στη δημιουργία της παράδοσης του κεντήματος, της τόσο σημαντικής για τη συντήρηση της ζωής και την ανάπτυξη των Λευκάρων» ίσως πουν στοχαστικά.

«Σαν τα φύλλα των δέντρων οι γενιές των ανθρώπων διαδέχονται η μία την άλλη». Τα φθινοπωρινά και του χειμώνα τα φύλλα θρέφουν τη ρίζα κι αυτή με τη σειρά της θα κάνει να φυτρώσουν οι νέοι βλαστοί πάνω στα κλαδιά του δέντρου. Η παράδοση έτσι συνεχίζεται, χωρίς διάσπαση και χάσματα, χωρίς διακοπή, αφήνοντας πίσω της το αποστεωμένο, το άχρηστο και το περιττό, το ανίκανο να επιβιώσει. Το βλέπεις καθαρά, το βιώνεις στα πανέμορφα Λεύκαρα, που χάρη στην ιδιαιτερότητα της ιστορίας τους ξεχωρίζουν από τα άλλα επίσης ωραία χωριά του νησιού. Αυτή τα κάνει να φαντάζουν ως το ωραιότερο πλουμί της καλύτερης κεντήστρας.

Αθήνα Φλεβάρης 2003

Κουμουλλή – Παπαβασιλείου Χαρά, Φιλόλογος

Ο Χατζηγιώργης Μουστούκας με τον Γιώργο Σκορδαλλόν, κεντηματέμποροι στην Ευρώπη το 1930.

 

Ο Χατζηγιώργης Μουστούκας (όρθιος) με τον Γιώργο Σκορδαλλόν, κάπου στην Ευρώπη εκθέτουν τα «Λευκαρίτικα» κεντήματα το 1930 όπως φαίνεται και στην φωτογραφία.

Ο Χατζηγιώργης Μουστούκας με τη σύζυγό του Ανδρονίκη και το γιο του Μιχαλάκη Χατζηγεωργίου, όταν είχε καφενείο στα Λεύκαρα μετά τη επιστροφή από τη Ευρώπη.

Στην πιο πάνω φωτογραφία ο Χατζηγιώργης Μουστούκας (πάνω αριστερά) στην Ευρώπη (την δεκαετία του 1930) εκθέτει σε υπαίθρια καφετέρια της εποχής τα «Λευκαρίτικα».

Ο Χατζηγιώργης (Γιώργος) Μουστούκας (αριστερά) με τον αδελφό του Μιχαήλη Μουστούκας επίσης κεντηματέμπορο στην Τεργέστη της Ιταλίας.

ΧΩΡΙΑ ΚΟΝΤΑ ΣΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ

Πολύ κοντά στα Πάνω Λεύκαρα βρίσκονται πολλές γραφικές κοινότητες της ορεινής περιοχής της Επαρχίας Λάρνακας, χαρακτηριστικό της οποίας είναι το λευκό χώμα, τα ελαιόδεντρα και οι χαρουπιές. Πίσω από τους χαμηλούς κυματοειδείς λόφους ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει κρυμμένα γραφικά χωριά όπως τα: 1. Κάτω Λεύκαρα, 2. Κάτω Δρυς (Κάτωδρυς), 3. Βάβλα, 4. Λάγια, 5. Ορά, 6. Μελίνη, 7. Οδού, 8. Βαβατσινιά και 9. Αγίοι Βαβατσινιάς. Κατεβαίνοντας προς τον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας – Λεμεσού, συναντάμε τα χωριά 10. Σκαρίνου και 11. Χοιροκοιτία

1. Κάτω Λεύκαρα. Από την «Πηγή» των Πάνω Λευκάρων ξεκινά ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος (γύρω στο 1 χμ.) που οδηγεί στο δίδυμο χωριό τα Κάτω Λεύκαρα. Ο διαχωρισμός σε Πάνω Λεύκαρα και Κάτω Λεύκαρα απαντάται από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, οπότε θα πρέπει, τα Κάτω Λεύκαρα να ιδρύθηκαν από Έλληνες εκτοπισμένους. Σε προγενέστερες πηγές αναφέρονται τα Λεύκαρα ως ένας μόνο οικισμός που ήταν, προφανώς, τα Πάνω Λεύκαρα Επίσης μπορείτε να επισκεφθείτε το Ναό του Μιχαήλ Αρχάγγελου στα Κάτω Λεύκαρα, ένα μονόκλιτο βυζαντινό ναό του 12ου αιώνα με τοιχογραφίες.



Κάτω Λεύκαρα



Ένα χιλιόμετρο προτού φθάσουμε στα Πάνω Λεύκαρα είναι το σταυροδρόμι απ’ όπου ξεκινά ο δρόμος προς τον Κάτω Δρυ (Κάτωδρυ), τη Βάβλα την Ορά, τη Μελίνη και την Οδού.

2. Κάτω Δρυς (Κάτωδρυς), νοτιοανατολικά των Πάνω Λευκάρων (4 χλμ.) βρίσκεται η κοινότητα την οποία μπορούμε να επισκεφτούμε και να προσκυνήσουμε στο μοναστήρι του Αγίου Μηνά (παλιά εκκλησιά με θερμή φιλοξενία από τις καλόγριες). Στην είσοδο του χωριού είναι ένας πελώριος αιωνόβιος πλάτανος με παχιά σκιά, θαυμάσιο μέρος για φαγητό, καφέ και ξεκούραση. Η λαϊκή αρχιτεκτονική του χωριού παρουσιάζει ενδιαφέρον και διαθέτει και Μουσείο λαϊκής τέχνης.

Στον Κάτω Δρυ, ο Ιάκωβος Κορνιώτης και η σύζυγός του Έλλη έφτιαξαν ένα καταπληκτικό Μουσείο (σε έξη ενότητες) και ένα παραδοσιακό Ξενώνα πολύ φιλόξενο και παραδοσιακό με παλιά έπιπλα που βρίσκεται μέσα στην φύση το «Garden Kamara House».

Κάτω Δρυς

Ακολουθώντας την ίδια διαδρομή φτάνουμε στη Βάβλα, στην Λάγια, στην Ορά, στη Μελίνη και στην Οδού.

3. Βάβλα είναι ένα μικρό χωριό στην ορεινή Λάρνακας, κτισμένο με άσπρη πέτρα (πέτρα των Λευκάρων) με έντονα παραδοσιακά χαρακτηριστικά και λαϊκή αρχιτεκτονική. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το εξωκκλήσι της Παναγίας της Αγάπης που βρίσκεται δύο χιλιόμετρα βόρεια της Βάβλας σε ένα καταπράσινο τοπίο όπου ρέει ο ποταμός του Αγίου Μηνά. Κτίστηκε το 1935 στη βάση ναΐσκου του 16ου αιώνα.

4. Λάγια η κοινότητα βρίσκεται στην επαρχία Λάρνακας. Γειτονεύει με τις κοινότητες: Βάβλα, Χοιροκιτία, Ορά, Αγίοι Βαβατσινιάς.

5. Ορά, κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας στην Κύπρο.

6. Μελίνη , κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας στην Κύπρο.

7. Οδού, κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας στην Κύπρο.

Δυτικά των Λευκάρων και ανεβαίνοντας λίγο πιο ψηλά συναντούμε τη γραφική Βαβατσινιά και τους Αγίους Βαβατσινιάς.

8. Βαβατσινιά, κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας στην Κύπρο.

9. Αγίοι Βαβατσινιάς Το όνομα της κοινότητας οφείλεται το «Άγιοι» στους Αγίους Ανάργυρους, Κοσμά και Δαμιανό στους οποίους είναι αφιερωμένη η εκκλησία του χωρίου και το «Βαβατσινιά» επειδή συνδέεται με το γειτονικό χωριό, την Βαβατσινιά.

Αγίοι Βαβατσινιάς

10. Σκαρίνου, νοτιοανατολικά των Λευκάρων και κατεβαίνοντας 11 χιλ. συναντάμε το χωριό Σκαρίνου. Είναι πάνω στον οδικό άξονα του νησιού που ενώνει την Λευκωσία, την Λεμεσό και την Λάρνακα. Κτισμένη ανάμεσα στις λοφοπλαγιές με μέσο υψόμετρο 190 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας με σπίτια κτισμένα με τοπικό πέτρωμα και διατηρούν σε αρκετά μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική τους. Το χωριό έγινε πολύ γνωστό σε ολόκληρη την Κύπρο για τον σταθμό του, τον Σταθμός της Σκαρίνου, που βρίσκεται στον παλιό δρόμο Λεμεσού – Λευκωσίας. Στην περίφημη περιοχή του Lace ανάμεσα στα Λεύκαρα και τη Σκαρίνου ιδρύθηκε το 2001 το «Donkey Farm» αγρόκτημα Διποτάμου.

11. Χοιροκοιτία, νότια των Λευκάρων περνώντας τη Σκαρίνου, προς τη Λεμεσό βρίσκεται το γραφικό χωριό της Χοιροκοιτίας σε λοφώδη περιοχή στην επαρχία Λάρνακας και συνδέεται νοτιοανατολικά μέσω του αυτοκινητόδρομου Λεμεσού – Λευκωσίας με τις δύο αυτές πόλεις. Από τα Λεύκαρα φτάνουμε ακλουθώντας τη διαδρομή Κάτω Δρυς, Βάβλα, Χοιροκοιτία.

Η Χοιροκοιτία είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 220 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και το τοπίο της διαμελισμένο από τον ποταμό του Αγίου Μηνά.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Χοιροκοιτίας ανήκει από το 1998 στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτστικής Κληρονομίας της Ουνέσκο. Είναι οικισμός της Νεολιθικής περιόδου και διασώζεται σε καλύτερη κατάσταση απ' ότι οι περισσότεροι οικισμοί της ίδιας περιόδου όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σ΄ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Ο οικισμός αντιπροσωπεύει με τις διαδοχικές του φάσεις την ιστορία της Νεολιθικής περιόδου στην Κύπρο και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την εξάπλωση του Νεολιθικού πολιτισμού στην περιοχή.

[Από τον Δημήτρη Χ. Κουμουλλή (Dimitris Koumoullis)]